Het onderstaande is een pleidooi dat ik gaf voor de rechtbank, toen ik vervolgd werd voor een banale burgerlijk ongehoorzame actie tegen de luchthaven van Deurne.
We leven in een tijdperk van overschreden grenzen. Planetaire grenzen, ja, maar ook politieke, sociale, morele en persoonlijke.
Het is niet altijd duidelijk bij zulke grenzen wanneer zij overschreden worden of wanneer deze grenzen overschreden werden. Je kan op een gegeven moment alleen maar vaststellen of dat al dan niet het geval is. Dat kan enkel de geschiedenis uitwijzen. Ook zo bij ons.
In 1990 werd het eerste klimaatrapport van het IPCC gepubliceerd. En ik werd geboren. Er was toen al een grens overschreden, al was het maar die van een wereld waarin niemand nog tegen mij kon zeggen dat we het niet wisten. Er waren dan ongeveer 354 deeltjes C02 per miljoen (parts per million, ppm) in de atmosfeer.
Ik groeide zorgeloos op in de jaren ‘90. En ergens begin jaren 2000 kreeg ik les over klimaat in het middelbaar. Er werden een paar scenario’s besproken. Smeltende ijskappen waren het typische beeld. We lagen er toen nog niet wakker van, maar we waren ons wel bewust dat er ons iets boven het hoofd hing. Ongeveer 375 ppm.
Ik mocht voor het eerst stemmen in 2009 en deed dat toen, en sindsdien altijd, met klimaat in het achterhoofd. Maar dan was er ook een financiële crisis en bijna niemand had aandacht, laat staan geld, voor het klimaat. 387 ppm.
In 2015 werden we in Parijs gerust gesteld door onze leiders; ze bezwoeren ons dat we het gingen houden bij 1,5° opwarming. Met veel internationaal applaus en schoudergeklop werd dit onthaald. We zouden het halen, maar grote inspanningen waren nodig! We zaten toen net voorbij de symbolische grens van 400 ppm.
In 2017 werd voor het eerst op aarde ooit een letterlijk onleefbare temperatuur gemeten. Dit zou vanaf dan met steeds grotere regelmaat gebeuren. 406 ppm.
In 2019 waren er wereldwijd grote klimaatprotesten waaraan ik en vele anderen onder ons ook aan deelnamen. Er leek momentum te komen. We balanceerden als maatschappij op een grens waarbij de politiek kon mee gaan om het nodige te doen, want de ambitieuze klimaatplannen die in Parijs waren aangekondigd waren nog niet gematerialiseerd. 411 ppm.
In 2020 brak een pandemie uit die de klimaatbeweging de wind uit de zeilen nam. Maar hier toonden de regeringen over heel de wereld wel dat krachtdadig ingrijpen op z’n minst mogelijk was. Het is ook tot op heden de enige geregistreerde daling in CO2 uitstoot: mocht dit zich voortzetten, dan konden we misschien onze doelstellingen behalen. 414 ppm.
In 2021 overstroomde bij ons de Vesder-vallei, veroorzaakt door het soort regenval dat vele malen waarschijnlijker gemaakt werd door de klimaatcrisis. Ik ging er helpen bij de opruim en zag de ravage en dat het ook hier de armeren zijn die getroffen worden. Ook bij ons kon niemand nog in de waan blijven dat het een ver-van-mijn-bed-show was. De uitstoot steeg ondertussen weer naar ongekende hoogten, weg was de daling van het voorgaande jaar. 416 ppm.
—
In 2023 besefte ik dat er voor mij ergens onderweg een morele grens overschreden was. Eentje die mij de plicht oplegde om te handelen; en dit in de Kantiaanse zin: de kennis, de rede en de morele overwegingen resulteerden in deze plicht. Ik kon niet langer niet* handelen.
Ik koos het pad van de geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid. De Amerikaanse filosoof John Rawls indachtig is dit een vorm van protest tegen een onrechtvaardig beleid. Met respect voor de rechtsstaat want zonder criminele intenties. Het verstorende karakter heeft een dubbele lading gzezien de klimaatcrisis een verstorende impact heeft en ook de verstoring van de gewoonlijke gang van zaken, de huidige vernietigende routine, noodzakelijk zal zijn om hier uit te geraken.
We begrijpen dat dit geen gewone actie is die velen zullen ondernemen. We moesten elk van ons ook een sociale grens over, waarbij we ons bewust buiten de norm plaatsen en op weinig begrip kunnen rekenen. Maar op geen enkel moment gebeurde dit uit eigenbelang. Het is een aanklacht tegen het onrecht dat op dit moment toegelaten wordt door onze overheid, of met betrekking tot het klimaat zelfs actief ondermijnd wordt. De luchthaven van Deurne is hier maar één symbool van .
Het resultaat strekt zich uit tot vandaag. Zowel in mijn eigen overtuiging en actiebereidheid als in de persoonlijke gevolgen, waarvoor ik hier vandaag sta, zonder schaamte.
421 ppm.
—
In 2024 was onze planeet 1,6° graden warmer en gingen we dus over de grens die ons nog geen 10 jaar eerder was voor gehouden. Die belofte bleek onmogelijk te zijn, op zijn best, een moedwillige leugen, op z’n slechtst. De wetenschap is niet veranderd: we moeten nog altijd NU iets doen. 424 ppm.
We leven in een tijd van overschreden grenzen. Met andere woorden: dit is een transitieperiode. Van een oude wereld die stervende is, naar een nieuwe. Hoe die zal zijn, weten we nog niet, maar zonder dat we iets doen ziet het er niet goed uit. Wat in de oude wereld misschien nog ‘te voorbarig’ of ‘te radicaal’ in ons handelen was, is dat in de komende wereld misschien niet. Welke grens is bepalend of zal bepalend geweest zijn?
Tot slot: Het is ook een transitieperiode voor het recht. Blijven onze democratische rechten gewaarborgd? Of zullen andere belangen primeren? Vandaag is misschien niet hét grote moment, maar zoals alle historische transities is het een agregaat van vele kleine momenten. Ik hoop dat we de juiste richting uit kantelen.